Toen ik ruim veertig jaar geleden voor het eerst Portugal bezocht- kort na de dood van dictator Antonio Salazar – verkeerde het land in comateuze toestand. In de woorden van de grote Portugese dichter Fernando Pessoa: ‘O zoute zee, hoeveel van uw zout zijn tranen van Portugal.’

Ik ben er sindsdien ontelbare keren terug geweest – beroepshalve of privé – en bij elk bezoek viel het op dat het land almaar bruisender werd. De feodale benepenheid heeft gaandeweg plaats gemaakt voor een meer kosmopolitische levensstijl.  Vooral in de grote steden en de toeristische pleisterplekken is dat merkbaar. Maar nooit is er de mediterrane joie de vivre van Italië of Spanje. Dat past niet bij de saudade, de ingebakken melancholie van de Portugees.

Jan van den Berghe met zijn echtgenote in Portugal (2023)

Het binnenland doet ook vandaag soms denken aan het landelijke België van de jarenvijftig- zestig. Soms steekt er een kip of een hond de verlaten weg over, verder gebeurt er niets. Vaandeldragers van de derde leeftijd zitten op een bankje in de schaduw te soezen of bespreken – nippend van een neutje – de grote wereldproblemen, terwijl de vrouwen roddelen op de wasplaats. In het hart van Portugal lijken gsm of internet overbodig. Het geluk bestaat hier nog zonder Chatgpt of aanverwanten.

Toeristische boom

Het heeft lang geduurd voor de buitenwereld Portugal heeft ontdekt. Dat had grotendeels te maken met de kwalijke reputatie van het land tijdens het fascistische schrikbewind. De jongste decennia beleeft het een ware toeristische boom. Jaarlijks wordt het bezocht door miljoenen buitenlanders, van wie sommigen permanent resident worden.  Behalve de zon, de zee, de culinaire en culturele verrukkingen heeft Portugal zoveel andere troeven dat ieder beschaafd mens er in zijn leven minstens eenmaal moet zijn geweest.

Ik doe deze cruise nu voor de zevende keer en telkens weer kan ik me laven aan nieuwe sensaties, zowel aan boord als tijdens de excursies. Niets zo ontspannend als een kruisvaart op de Douro. Continu worden de zintuigen geprikkeld door de charme van het voorbijglijdende landschap. Weinig natuurschoon in Portugal kan op tegen de aanblik van de Dourovallei op een zonnige ochtend. Boven de gouden rivier hangen nog de nachtelijke wolken, maar zodra de zon boven de heuveltoppen opdoemt, fonkelen de oevers met hun druiventerrassen en witte quintas in het helle licht. Geen wonder dat deze streek sinds 2001 op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staat.

We beginnen onze reis in Porto, de stad waar volgens auteur José Rentes de Carvalho ‘de haast zichtbaar wordt.’’ Gebouwd op een geaccidenteerd terrein waar geen vlakke straat te vinden is, is het geen stad voor hoge hakken of voor wie wars is van klimmen en dalen. Die inspanning wordt echter gecompenseerd door de geweldige verscheidenheid aan uitzichten en perspectieven en het zien van verschillende sferen en leefwijzen die gelukkig nog steeds echt zo bestaan, zonder het laagje vernis nodig te hebben waarmee de toeristenindustrie ze graag bedekt om ze authentiek te doen lijken. ‘

‘Wijze stad’

Vanuit Porto maken we de komende dagen uitstappen naar Braga, Castelo Rodrigo, Guimarães en Lamego, met als Spaanse extra Salamanca, de prachtige provinciehoofdstad in León aan de Tormes. ‘De aanblik van de stad, die al van ver te zien is, draagt iets van een noodlot en een visioen in zich’, noteert wereldreiziger Cees Nooteboom. ‘Men wordt als met een goddelijke vinger in de rug naar haar gedreven en deze drijfjacht zet zich ook voort binnen haar muren. In zulke steden vindt men zonder een seconde te aarzelen het centrum.’

Salamanca staat ook bekend als ‘de wijze stad’. Zij heeft de oudste universiteit van Spanje. Enkele decennia na haar stichting in 1218 werd zij reeds beschouwd als ‘een van de vier toortsen van de wetenschap ter wereld’. Zij kon wedijveren met de universiteiten van Parijs, Bologna en Oxford. Vandaar het gezegde: ‘Als je iets wilt weten, moet je naar Salamanca gaan’.

In een eigentijdse variante: ‘Als je iets wilt weten – en van alles genieten – moet je een Douro – cruise van Knack meemaken.’

In 2024 reist Knack opnieuw naar de Douro
Douro-cruise van 26 mei tot 2 juni 2024 (VOLZET)
EXTRA DATUM: Douro-cruise van 15 tot 22 september 2024